Algemene projectomschrijving
Tussen het Stadskantoor en de bioscoop ligt de nieuwe entree van Station Gouda. Er is hier een grote, open constructie gemaakt die beschutting biedt tegen de regen, maar verder open is. Met geringe programmatische middelen is het nieuwe station vormgegeven. Treinstations kennen een hele lange traditie van stalen overkappingen. In deze traditie is ook hier voor een grote kapconstructie gekozen, die samengesteld is uit enorme stalen liggers en glas. Door gebruik te maken van de specifiek aanwezige kennis van staalbouwer, konden vormgeving en productiemethode goed op elkaar worden afgestemd en daarmee een economisch haalbare en spectaculaire constructie realiseren. De liggers van 50 m lang zijn gelast uit 40 mm dik staal en wegen 55 ton per stuk. Tussen de liggers is structural glazing toegepast dat bijdraagt aan de stabiliteit van het bouwwerk.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Uitgangspunt voor het ontwerp was een transparante overkapping op kolommen. De constructie en materialisering krijgen alle aandacht, zowel in de vormgeving van de kolommen met kapiteel en cannelures als in de liggers, die associaties met scheermessen oproepen. Op het eerste gezicht bestaat de luifel uit een relatief eenvoudige kolommen-dakliggerstructuur. Niets is minder waar: het glas op de liggers is constructief. De taps toelopende kolommen onder de zes dakliggers staan bovendien 'willekeurig' opgesteld, niet in een vast stramien.
Het constructief ontwerp werd uitgewerkt tot zelfstandige portalen (stabiel in lengterichting) waar het dak van gelaagd glas direct (zonder gordingen) op is gemonteerd. De stalen liggers zorgen met hun grote overspanningen en uitkragingen voor de zware krachtsafdracht naar de kolommen. Het glas tussen de liggers fungeert als kipsteun en verzorgt de dwarsstabiliteit van de luifel. Het is de samenwerking waarbij de potentie van beide materialen optimaal wordt benut. De hoofdliggers zijn in doorsnede gelijk, een V-vorm: de zwaarst belaste ligger (grootste overspanning) is leidend. De horizontale kracht wordt doorgevoerd via de boutverbindingen van het glas op de hoofdligger die na montage zijn geïnjecteerd.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
NS Stations vroeg om een ontwerp voor de nieuwe toegang tot station Gouda, maar had een te krap budget om op een traditionele wijze de nieuwe entree. Door de ervaring en werkmethodiek van de bouwers in te zetten, kon evengoed een betaalbaar plan worden gemaakt. Sander/IAA Architecten stelde voor om twee staalbouwers en twee composietbouwers uit te nodigen voor een pitch. Samen met deze vier kandidaat-bouwers zijn vier verschillende schetsontwerpen gemaakt, waaruit uiteindelijk door NS Stations een partij gekozen is: Buiting Machinebouw & Staalconstructie uit Almelo.
Kenmerkend voor dit ontwerp is dat alle noodzakelijke elementen zijn geïntegreerd, om uitstekende delen zoveel mogelijk te voorkomen. Zo vormen de liggers tevens de goot en liggen daarom op afschot. De hwa's (roestvast stalen buizen) zijn opgenomen in de kolommen en worden door de poerfundering gevoerd naar het riool, waardoor ze geheel uit het zicht blijven. De kolommen zijn ingeklemd in de fundering. De kolommen en V-vormige dakliggers (± 50 m) zijn samengesteld uit plaatmateriaal met diktes tot 40 mm. De kolommen lopen taps toe en hebben op 6 m hoogte een cosmetische naad (schaduwvoeg) om een menselijke maat aan te brengen in de netto kaphoogte van ± 8 m.
Vanaf peil tot de schaduwvoeg is de kolom samengesteld uit staalplaat met extra verstevigingen, het bovendeel bestaat uit een relatief eenvoudige koker, eveneens uit plaatmateriaal, die naar boven versmalt en een lichte knik maakt. Al deze esthetische aspecten maakten een intelligente oplossing voor het samenstellen van de platen noodzakelijk. De volgorde van de fabriekshandelingen, zoals de lassen, maakten de puzzel extra complex. Uiteindelijk bleek het mogelijk om de vorm tot in detail te benaderen. De luifel is uitvoerig onderworpen aan een functioneel windhinderonderzoek in een laboratorium naar windwervelingen, dit heeft niet tot extra maatregelen geleid.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
De schaduwvoeg in de ranke kolom vroeg extra aandacht met betrekking tot de detaillering. Mede doordat deze verbinding verzwakt wordt door de hwa en diverse mantelbuizen die inwendig in de kolom weggewerkt zijn. De verbinding is samengesteld uit een aantal zware platen in een hoge materiaalsoort die productietechnisch in een bepaalde volgorde gelast moesten worden. De rvs hwa doet tevens dienst als zoeker tijdens de montage van de stalen liggers. De hwa’s steken met overlengte boven de kolom uit en zijn voorzien van een punt. Verder is dit deel van de hwa gemaakt met een dikkere wanddikte om de montagebelasting op te kunnen nemen. Na montage zijn de hwa’s ingekort en vastgelast in de gootbodem. De liggers doen tevens dienst als goot. Esthetisch diende de ligger echter vlak te liggen en is daarom ook alleen getoogd t.b.v. het eigengewicht. De gootbodem, tevens constructief onderdeel van de ligger, is onder afschot in de ligger gelast om een goede afvoer van regenwater te waarborgen.
Aangezien alle noodzakelijke functionele elementen geïntegreerd moesten worden in de luifel zijn ook de langwerpige ledverlichtingsarmaturen, die omwille van hun energiezuinigheid zijn gekozen, fabrieksmatig opgenomen in de liggers.
Bijzondere aspecten uitvoering
De dakliggers zijn buiten op het productieterrein samengesteld tot lengtes van 25 m, uit geprefabriceerde delen van 12,5 m. Daarna zijn ze geschoppeerd en voorzien van een drielaags natlaksysteem. Vervolgens zijn de delen teruggebracht naar de productielocatie waar ze onder geconditioneerde omstandigheden in buitententen zijn gelast tot de complete liggers van 50 m. Na de voltooiing zijn deze met speciaal transport op een schuiftrailer naar Gouda vervoerd. Voor de montage is een tijdelijke stabiliteitsconstructie bedacht met een speciaal legpatroon van het glas. De schoren konden worden verwijderd nadat ongeveer de helft van de ruiten was gelegd. De ruiten en de tijdelijke stabiliteitsverbanden zijn aangebracht door medewerkers van het staalconstructiebedrijf en de onderaannemer van het glasdak. In totaal is 770 m2 aan glasplaten met een overspanning van 2,87 m breed en 300 ton staal verwerkt.
De kolommen zijn 's nachts in een decemberweekend gemonteerd, de zes liggers zijn in de twee aansluitende nachten aangebracht.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Doordat het niet zozeer een gebouw als wel een overkapping betreft, is er sprake van een buitenruimte onder het dak. Met name de integratie met de utilitaire omgeving van de perrons en de vereiste functionaliteit in een stationsomgeving is een complicerende factor. De overkapping werkt niet alleen als toegang tot de perrons maar ontsluit ook de bioscoop en het toekomstige hotel.
