Algemene projectomschrijving
Op een mooie locatie nabij Leeuwarden stond in het buitengebied van Marssum een nogal sleetse kop hals romp boerderij. Omdat deze reeds lange tijd niet meer in bedrijf was en de laatste eigenaren weinig onderhoud pleegden is het een idyllische plek geworden met volgroeide bomen en een “statige” groene oprijlaan. De kwaliteit van de boerderij zelf is door gebrek aan onderhoud slecht. Veel gevels zijn gescheurd, scheef gezakt en van een matige kwaliteit steen uit diverse periodes.
De boerderij staat op een terpje en komt reeds voor op kadastrale kaarten rond 1832, ze behoorde tot Andringastate. Het is geen monument.
Er staat een schuur in prefab beton uit de jaren 50 met een aardig houten spantwerk. Deze schuur blijft behouden ook de ernaast gelegen kapschuur wordt gehandhaafd. Na onderzoek aan constructie, bodemgesteldheid naar diverse herbouw strategieën en de financiële haalbaarheid daarvan is besloten de complete boerderij te slopen.
plan van aanpak
We stellen mede vanwege het permanente gezoem van de A31 voor om aan de noordzijde van het terrein een nieuw hoog en lang volume te plaatsen. Het silhouet van een boerderij met bijgebouwen wordt vanaf de noordzijde (de “semi-openbare” zijde) bezien zoveel mogelijk teruggebracht. We willen een overtuigend ensemble maken vandaar de keuze voor deze “traditionele” geleding: hoge schuurboerderij met twee ondergeschikte bijgebouwen.
ontwerp
In een lang recht volume zijn de belangrijkste plekken georganiseerd op twee niveaus. Er is een lange rechte lijn vanaf oprijlaan tot entree. De entree zit centraal in de noordgevel om korte looplijnen binnen het huis mogelijk te maken en zo de hoeveelheid verkeersruimte te minimaliseren. Dit maakt het gebouw overzichtelijk en afleesbaar en zorgt tevens voor intimiteit ook bij bewoning door vier personen. We realiseren bruto ongeveer 190 m2 op de begane grond en 120 m2 op de verdieping. Het volume heeft een grondvlak van 7,8 x 30 meter (inclusief overstekken).
Vanuit de entree opent het huis zich naar het zuiden; binnenkomst een praktisch cluster met sanitair, garderobe, berging en technische ruimte/bijkeuken. Dan volgt ter rechterzijde het woonprogramma, keuken en eetruimte met daarin opgenomen een met schuifdeuren afsluitbare TV-kamer en daarna een living met uitbouw georiënteerd op het zuiden en het westen. Op de verdieping van het huis is een studeerruimte verbonden met de woonruimte. Op termijn is dit een prima speelbalkon voor de achtergelegen slaapvertrekken.
Links van de entree is de “masterbedroom” gepositioneerd. Aan deze hoofdslaapkamer is een kleedruimte en eigen badkamer gekoppeld. Er is een korte directe verbinding van ouderslaapkamer naar de bovengelegen (kinder-) kamers. Ook in het volume in de woonkamer is er een trap naar de verdieping, zo ontstaat een praktisch circuit dat ook mooi aansluit op kinderkamers c.q. een gastenverblijf.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Omdat we streven naar een groot volume (nokhoogte 10.800 mm) met een beperkt budget is een efficiënte aanpak noodzakelijk. Dit hoeft ons inziens geen enkel beletsel te vormen om mooie, verfijnde ruimtes op te leveren. De volgende ingrepen zorgen voor een betaalbaar plan:
Het funderen van het huis op palen in combinatie met een licht stabiel staalskelet waarbij gevels en dak bestaan uit grote geprefabriceerde sandwichpanelen met felsnaden;
Een goede nieuwe betonvloer voorzien van vloerverwarming en monolith afgewerkt zodat in één keer een goede basis wordt gemaakt;
Gevel en dak krijgen dezelfde kleurstelling en worden afgewerkt met hetzelfde materiaal, nagenoeg zonder aanvullende detaillering;
In noord-, oost- en westgevel (dak) zijn minimale raam- en dakopeningen in de elementen opgenomen deze elementen kennen een strikte maatvoering zo ontstaat een zekere mate van repetitie waardoor economisch gebouwd kan worden;
Duurzame bronnen, warmtepomp en zonnepanelen leveren de benodigde energie, een lage temperatuurverwarming in combinatie met vloerverwarming leveren een optimaal rendement op.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Bij het bouwen met industriële producten ontstaat al snel een kille ruimte. Voor onze opdrachtgevers, een jong gezin, wilden we een warm thuis maken. Dit is bereikt door de kleurstelling, maar ook door het toepassen van veel hout als zichtwerk. Zo zijn er slanke hoge houten liggers gebruikt om de verdiepingsvloer op te leggen op het staalskelet. Daaroverheen is de onderzijde van de verdiepingsvloer opgebouwd uit berken multiplex in uitgetekend patroon. Ook de bovenzijde van de verdiepingsvloer is afgewerkt in blank gelakt berken multiplex. Dit zelfde materiaal is toegepast als raamkaders, vensterbanken, (schuif-) deuren en als werkbladen in studeer hoek en badkamers. De verbinding tussen het staalskelet en de sandwichgevel is met behulp van ruw bezaagde houten regels en gordingen.
De gevel en het dak zijn "los gedetailleerd" van de indeling hierdoor blijft het staalskelet overal in het zicht. De houten "doos" met slaap- en badkamers is visueel vrij van het dak gehouden zodat er "hoog licht" in de slaapruimtes valt, een panorama raam op zithoogte geeft zicht op de weilanden. De plattegronden zijn 6 bij 30 meter. De plattegrond van de verdieping is 1.8 meter naar het zuiden verschoven. Hierdoor kan de gootlijn laag blijven en zorgt dit volume met name in de zomer voor schaduw op de 30 meter lange glasgevel.
Het idee is om het “boerenerf” in de kern en als ensemble te behouden dwz een groot hoofdvolume (boerderij-huis), bijgebouwen en een bovengrondse mestkelder, helder gepositioneerd in een tuinontwerp dat recht doet aan de vraag van de opdrachtgever en de locatie.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Veel "secundair" staalwerk wordt ook efficiënt gebruikt als kozijn, wandversteviging, drager voor werkbladen, de stabiliteit voorziening is gecombineerd met de trap etc...
Alle leidingwerk zowel lucht als elektra is weggewerkt in vloeren en wanden. Er zijn géén voorzieningen in of op de sandwichelementen aangebracht deze zijn als "standaard" product gebruikt.
Het huis staat rondom in een drainage stelsel waardoor goten en HWA's kunnen ontbreken.
Bijzondere aspecten uitvoering
De locatie is bereikbaar over een brug met beperkte as last en een smalle lange "oprijlaan" met een haakse bocht en bomen aan weerszijden. De 23 meter lange prefab betonnen heipalen en heistelling is met medewerking van de buurman naar de locatie gereden. De overige onderdelen zijn in soms kleinere hoeveelheden ivm gewicht aangevoerd en verwerkt.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
De opgave om agrarische bebouwing een nieuwe of andere functie te geven is bijzonder actueel in heel Nederland. Het gaat in dit geval om één grote woning die desondanks visueel kan meedoen in het beeld van de grote vrijstaande kop-hals romp boerderijen in Friesland. Vaak zie je oplossingen in de vorm van "schuurwoningen" deze zijn echter veelal veel te klein om het spel met de bijgebouwen te bepalen. Of oplossingen waarbij meerdere woningen in één grote boerderij worden ingepast met alle bijkomende toeters en bellen... Dit is een expliciet ontworpen modern huis, zelfbewust en niet patserig neemt het een plaats in in het open Friese landschap (in de winter zeker...). Je kunt dit een contextueel ontwerp noemen maar het heeft zijn omgeving ook wezenlijk veranderd.
Duurzaamheid
In de hoge kap zit een lange smalle vliering waar de installaties staan en verdeeld worden over het huis. Een groot buffervat met twee luchtwarmtepompen (op het erf ingepast nabij de voormalige mestkelders nu kruidentuin) en een WTW installatie. De WTW zit weggewerkt in de wanden en het buitenplafond. Het huis is all electric. De zonnepanelen zijn op de oost en west georiënteerde dakvlakken op de bijgebouwen geprojecteerd. Het huis is niet aangesloten op het gasnet en ook niet op riolering. Een tweetal IBA klasse III vaten zorgen dat schoon water terugstroomt naar het oppervlakte water.
Materiaalgebruik (efficiëntie)
Veel onderdelen behalve de begane grond vloer zijn "gemonteerd" met zichtbare verbindingen en weer te demonteren c.q. te hergebruiken. Het materiaalgebruik in het dakvlak en de gesloten gevelvlakken is bijzonder licht van gewicht en met een hoge thermische isolatiewaarde. De houten gevel is verduurzaamd met Sansin van Leegwater.
Energiegebruik en verbruik tijdens bouw en gebruik
Met het plaatsen van 46 zonnepanelen is de energiebehoefte goed dekkend te maken en met in de toekomst opslag in accu's zowel bij dag- als nacht gebruik zelfvoorzienend. De oriëntatie en beschaduwing (vooral in de zomer) van de 30 meter lange glasgevel waaraan alle leefruimte's zijn gegroepeerd zorgt voor het winnen van passieve zonnewarmte.
Mate van overlast (bouwwerkzaamheden) voor mens en dier
Opdrachtgever en uitvoerder hebben goed toegezien dat de bouwoverlast voor roofvogels (buizerds) minimaal was. De uilen uit de gesloopte boerderij hebben een nieuwe plek gevonden in het bosje op het voorterrein. Er is voor de bouw één boom gekapt om de bouwplaats te kunnen bereiken (de footprint van de oude boerderij was veel groter) een fruitboom is gesneuveld tijdens de uitvoering maar herplant.
Innovaties op product-, concept- en bouwniveau
Lage temperatuur radiatoren mét ventilator zorgen voor een goede klimaatbeheersing in de slaap en badkamers op de verdieping. Alleen de sanitaire ruimtes hebben vloerverwarming. Hierdoor kan de dunne verdiepingsvloer maximaal effectief ook dienst doen als ruimte voor het verdelen van de elektrische installatie. Zowel de stroom toevoer als de schakeling zit allemaal in eerste verdiepingsvloer en bedient begane grond en verdieping. De hele installatie opgenomen in een 5 cm dikke cement dekvloer aangebracht op een WBP berken multiplex "verloren bekisting".
