De LocHal is de nieuwe “huiskamer” van Tilburg en het kloppend hart van de Spoorzone. Een gebied dat ooit de stad in tweeën sneed, is een levendig nieuw centrum geworden. De voormalige locomotiefwerkplaats is getransformeerd tot een publieke stadshal met trappenlandschap, een indrukwekkend stadsbalkon en een openbare evenementenruimte voor de stad. Stoere stalen constructies en de nieuwe architectuur vormen samen het decor voor het innovatieve concept van Bibliotheek Midden Brabant: een plek waar kennis wordt opgehaald en geproduceerd, onder andere met kunstorganisatie Kunstloc, Brabant C en de co-working en vergaderlocatie van Seats2Meet.
LocHal
Tilburg
Projectinformatie
Algemene projectomschrijving
De atmosfeer in het gebouw past bij die van een productief kennisgebouw. Zowel de historische constructie, bewaarde artefacten, als de nieuwe toevoegingen zijn opgebouwd uit basale materialen: zwart staal, beton, glas en hout, toegepast in grote vlakken. Grootschalige textiele schermen voegen schaal- en kleuraccenten toe. De staalconstructie vormt de architectuur en de details passen zich aan aan de schaal van het gebouw. Vloeren, kolommen en trappen laten van dichtbij allen hun karakteristieke texturen zien, vooral als het daglicht, met de verfijnde schaduwpatronen door de kozijnen en met de belijning van de half transparante textielen deze tot leven doen komen. ’s Avonds keert het gebouw zich binnenstebuiten en wordt het interieur zelf de lichtbron: een uitnodigend baken in de stad.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Het stalen casco van geklonken staal, de fundering en grote delen van schil zijn volledig behouden en zo goed mogelijk benut. Van de draagkracht van de kraanbanen en oude werkputten is dankbaar gebruik gemaakt door de nieuwe constructies aan op te hangen of op te funderen. Over het algemeen zijn de nieuwe staalconstructieonderdelen ondergeschikt aan de beleving van de karakteristieke oude constructies. Alleen de ‘boekenkastkolommen’ aan weerszijden van de hal vormen hierop een uitzondering. In de zijbeuken staan dubbele H-profielen die de nieuwe vloeren dragen, maar ook als leidingschachten dienen. Door ze aan de buitenzijde te bekleden met blauwstaal vormen ze schijven die als coulissen de ruimte indelen. Daarom zijn ze hoger dan strikt genomen noodzakelijk voor hun dragende functie.
Het ritme van de bestaande constructie biedt een goede basis voor de nieuwe flexibele inbouw. Nieuwe constructieve assen zijn afgestemd op de oude, zodat de doorzichten en coulissen versterkt worden en er een intrigerende combinatie van bestaande en nieuwe monumentaliteit ontstaat.Volgens de logica van een industrieel bouwsysteem, is aan de spoorzijde een travee bijgeplaatst: het Stadsbalkon.
De materialisatie en de maatvoering van alle nieuwe gevels, binnenpuien, balustrades en borstweringen is ook direct afgeleid van het bestaande: robuust staal. De Lochal heeft ruim 2.000 m2 aan stalen vliesgeveltechniek. Hier was de uitdaging om de grootte en met name de indeling die gebaseerd was op het bestaande constructiestramien, van de vliesgevels constructief opgelost te krijgen. De oude stalen vliesgevels zijn niet vernieuwd maar gerestaureerd. De stalen kozijnprofielen zijn schoongemaakt en voorzien van nieuw bruut draadglas in een enkele uitvoering. Door opnieuw bruut draadglas te gebruiken, is de diffuse lichtfiltering behouden.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
De architectuur vormt een monumentaal industrieel decor voor alle activiteiten. De orthogonale structuur van sporen en kappen vormt de basis voor de nieuwe functies. De LocHal was een locomotiefwerkplaats in de Spoorzone van Tilburg. Jarenlang was dit gebied een verboden stad – alleen wie er werkte, kende de weg in deze wereld. In de loop van de tijd is op het terrein veel gebouwd en verbouwd. Desondanks heeft het complex zijn samenhang behouden en kan het worden gelezen als een staalkaart van anderhalve eeuw spoorbouwkunst. Hierbinnen was de imposante LocHal een industriële kathedraal van staal en glas.
Het nieuwe ontwerp zet niet in op ‘herbestemming’, maar op ‘doorbestemming’. De geklonken staalconstructie en de nieuwe architectuur zijn verbonden in een nieuw verhaal. De oorspronkelijk ruimtelijke en functionele ordening van het gebouw volgde het principe van ‘schering en inslag’: arbeidsprocessen waren georganiseerd haaks op de materiaalstromen parallel aan het spoor, ondersteund door de constructie van het gebouw.
De nieuwe architectuur bouwt hierop voort op alle schaalniveaus. Van grof naar fijn, van boulevard naar straat en plein, tot in de vezels van de industriële doeken; de lagen in het gebouw zijn geraffineerd met elkaar verweven. Bij de beweging door het gebouw ontvouwen zich zichtlijnen die zich diagonaal door dit ordeningsprincipe heen rijgen.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Omdat de bestaande fundering beperkte draagkracht heeft, zijn alle nieuwe delen gebouwd met een lichte en demontabele constructie. De stalen hoofdstructuur is volledig reversibel gemonteerd en recyclebaar.
Deze technische innovatieve bouwwijze past goed bij de architectuurambities die de bibliotheek heeft; een eigentijdse en stimulerende kennisomgeving bieden.
Bijzondere aspecten uitvoering
Een andere uitdaging bij dit project was de brandwerendheid. Vanwege het open karakter is het hele gebouw voorzien van een sprinklerinstallatie. Vanzelfsprekend is de nieuwe staalconstructie brandwerend gecoat.
Het ontwerpteam wilde het patina op de bestaande kolommen behouden. In samenwerking heeft Arup een concept ontwikkeld die dit mogelijk maakt. Daarbij is heel precies geëngineerd. De nieuwe vloeren rusten voor het grootste gedeelte op de nieuwe kolommen en balken. Daar waar de vloeren gekoppeld zijn aan de historische kolommen is gebruik gemaakt van de overcapaciteit waardoor bij brand de kritieke staaltemperatuur niet wordt bereikt. Daarnaast is de constructie ontworpen met een tweede draagweg waarbij de oude constructie niet als hoofddraagconstructie fungeert, maar alleen als secundaire noodconstructie voor een aantal bezwijkmechanismes. Als onderdeel van dit concept is ook een aantal nieuwe windverbanden tussen de oude kolommen aangebracht.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
De grootste gebruiker is de openbare bibliotheek, gevolgd door Seats2Meet, een kunstinstelling, een muziekzaal en een stadscafé. Opvallend is dat de hal zó open is gebleven, dat er zelfs evenementen tot wel 1000 personen kunnen plaatsvinden.
